Op welke partij ga jij stemmen? De Taalwijzer helpt!

Heb jij in de aanloop naar de verkiezingen al een StemWijzer of Kieskompas ingevuld? Ik deed het afgelopen week. Zonder succes. “Jouw antwoorden komen het meest overeen met mensen die niet stemmen”, was het advies. Fijn, dank voor de hulp. Nu weet ik precies wat ik moet doen op 15 maart 2017…

Kieshulpen en ik zijn nooit een match geweest. Ik geef de schuld aan de gortdroge stellingen die zijn ontdaan van alle sfeermakerij. En ja, als copywriter hou ik daar toch wel een beetje van. Ik wil niet afgaan op een zielloos zinnetje. Ik ben benieuwd naar de context, naar het verhaal dat politieke partijen vertellen en vooral naar hoe ze dat doen.

Daarom heb ik de websites van politieke partijen onder de loep genomen, in het bijzonder de pagina’s met standpunten. Hoe brengen partijen hun boodschap over? Welke sfeer zetten zij neer met hun teksten? Het resultaat van dat onderzoek wil ik graag delen in dit blog. Maar eerst een test…

CDA – Keuzes voor een beter Nederland

Het CDA heeft 89 standpunten die overzichtelijk zijn verdeeld over vijf hoofdthema’s: waarden en traditie, familie en gezin, eerlijke economie, zorg voor elkaar, en sterke samenleving. Het is voor de kiezer meteen duidelijk wat het CDA belangrijk vindt. De woorden ‘tradities’, ‘familie’, ‘respect’ en ‘rechtvaardigheid’ komen vaak terug. De partij zet in op ‘onderlinge verbondenheid’ als tegenhanger van ‘het doorgeslagen individualisme’. Over het algemeen legt het CDA de standpunten in heldere taal uit, maar soms vervalt de partij in klassieke taal; ‘rentmeesterschap’, ‘saamhorigheid’ en ‘barmhartigheid’. Leuk detail: het CDA brengt de belangrijkste standpunten met GIF’jes in beeld waarin ze hun ideeën heel bondig te presenteren.

Conclusie: fris en ouderwets taalgebruik wisselen elkaar op een vreemde manier af. En met zinnen als “Burgerschap vraagt om een gedeeld besef van waarden en normen, van rechten en plichten”, zie ik het wijzende vingertje bijna voor me. CDA houdt zich hardnekkig vast aan het klassieke thema ‘Gezin als hoeksteen van de samenleving’.

VVD – Zeker Nederland

De partij heeft de standpunten verdeeld over dertien thema’s. Het thema Gezondheid staat bovenaan de pagina, en Buitenland komt eerder voor in het rijtje dan Nederland. VVD sluit de thema’s op de overzichtspagina steeds af met een punt (Gezondheid.). Die schrijfwijze hoort een stelligheid aan te geven; zo gaan wij het doen. Punt uit. Diezelfde kracht en bondigheid komt in alle teksten terug; veel zinnen beginnen met ‘Wij willen dat…” of “We moeten…”, gevolgd door een stevige uitspraak. Bijvoorbeeld: “We moeten onze kinderen opleiden voor een baan, niet voor een hobby.” Alle standpunten worden duidelijk toegelicht, maar leiden zelden tot concrete actiepunten. Ik dacht vaak: Oké helder, maar hoe ga je dat dan doen?

Conclusie: er zit een goede flow in de teksten, bijna bombastisch en filmtrailer-achtig. Je hoort Rutte bijna praten met zijn optimistische en zelfverzekerde toon. In de standpunten ligt de nadruk op het maken eigen keuzes, innovatie, ondernemerschap, veiligheid en defensie.

D66 – Krijgt het voor elkaar

De standpunten van D66 zijn verdeeld over twaalf thema’s, te beginnen met Onderwijs. Onderaan de hoofdpagina staan de vijf basisprincipes van de partij, duidelijk geformuleerd in gebiedende wijs zoals ‘Vertrouw op de eigen kracht van mensen’ en ‘Denk en handel internationaal’. Voor de uitleg van de afzonderlijke standpunten heeft D66 echter uitzonderlijk veel woorden nodig, die ze in lange zinnen gieten. Dit juweeltje bijvoorbeeld (tip: neem een grote hap adem): “Art. 294, lid 2, Wetboek van Strafrecht, waarin staat dat  hulp bij zelfdoding en het verschaffen van middelen daartoe strafbaar is, moet van D66 worden aangepast zodat wie na zorgvuldige afweging, op basis van vrijwilligheid en onbaatzuchtigheid, middelen en/of begeleiding verschaft aan iemand die op grond van eigen overwegingen het leven wil beëindigen, niet langer strafbaar is.” Ben je er nog?

Ik stuitte ook een paar keer op het woord ‘opdat’, wat ik een behoorlijk antieke term vind voor een vooruitstrevende partij.

Conclusie: de teksten van D66 zijn uitvoerig en goed dichtgetimmerd. Maar ze missen een persoonlijkheid en frisheid die de partij zich best kan veroorloven. Thema’s die veel nadruk krijgen zijn onderwijs, Europa, eigen keuze en democratie.

GroenLinks – Tijd voor verandering

GroenLinks presenteert de standpunten op een visuele manier met twaalf tegels. We mogen verwachten dat de eerste tegel staat voor het belangrijkste thema van de partij. In dit geval is dat Schone economie. De eerste zin die je ziet als je op deze tegel klikt, vind ik inhoudelijk treffend – al is er taalkundig heel wat op aan te merken: “We zijn de eerste generatie die de gevolgen van klimaatverandering merken en de laatste die haar kunnen stoppen.” Uit de teksten blijkt een hoge mate van urgentie. Van: we moeten nú in actie komen. Met zinnen als “Wij gaan het meest ambitieuze klimaatbeleid ooit in Nederland voeren” zetten ze krachtig in. Af en toe slaan de teksten daarin door en profileert GroenLinks zich als dé oplosser van álle problemen. “Wij gaan het vertrouwen herstellen”, “Wij gaan de trend naar meer ongelijkheid keren”. Lekker direct, maar wel wat hoogdravend.

Conclusie: GroenLinks kiest voor directe en actiegerichte taal. Maar soms gaat dat wel gepaard met abstracte termen als ‘fatsoenlijk bestaan’ en ‘kansrijk onderwijs’. Onderwijs en duurzaamheid krijgen veel aandacht. En de pay-off van de partij (‘Tijd voor verandering’) is knap doorgetrokken in alle teksten.

Partij van de Arbeid – Een verbonden samenleving

De PvdA heeft vijf hoofdthema’s waaronder alle standpunten vallen. En er zijn acht uitgelichte standpunten. Zo maakt de PvdA meteen duidelijk wat de speerpunten zijn.

De teksten van de PvdA hebben op het eerste gezicht een positieve toon (“Om de beste economieën van de wereld te blijven…”). Niet verrassend natuurlijk voor een regeringspartij. De woorden ‘vrijheid’ en ‘gelijkheid’ zijn populair, maar worden vaak ingestoken vanuit problemen die ‘de kwetsbare in de samenleving’ ondervinden. De partij stelt zich op als Robin Hood die opkomt voor ‘kinderen uit kwetsbare wijken’, ‘kinderen die geen geld hebben voor een winterjas’, ‘mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt’ en ‘mensen die met grote schulden kampen.’ Het gaat vaak over een sociaal vangnet dat ervoor moet zorgen dat iedereen een autonome burger wordt en dezelfde kansen krijgt.

Conclusie: de teksten van de PvdA zijn in begrijpelijke taal geschreven, maar soms wel erg keurig en soft (“Er komt extra verpleegpersoneel voor een liefdevolle oude dag”, “Grote bedrijven moet netjes belasting betalen, net als de bakker op de hoek” en “Gemeenten hebben bevoegdheden gekregen […] om op te treden tegen raddraaiers”). Helaas (voor mij) is de tone of voice weinig uitgesproken.

ChristenUnie – Hoopvol realistisch

De ChristenUnie heeft ongeveer 170 standpunten geformuleerd. Op de overzichtspagina staan twintig onderwerpen waar het meest op wordt gezocht, te beginnen met Belastingen. De lap tekst die volgt als ik daarop klik is enorm – 1100 woorden – weergegeven in piepkleine letters. Help!

De teksten van de ChristenUnie hebben een vriendelijke, bijna zangerige toon. Zoals: “Al het leven – in gaafheid en gebrokenheid – verdient het om tot ontplooiing te komen” en “Vraag niet wat een land voor jou kan doen, maar wat jij voor je land kunt betekenen.” Nog zo een: “Mensen zijn begiftigd met creativiteit door onze Creator – met innovatie als resultaat en groei als vrucht.” Zou niet misstaan op een tegeltje toch? Ik vind veel zinnen behoorlijk romantisch voor een partij die ‘Hoopvol realistisch’ als pay-off heeft.

Zachte woorden als ‘dienstbaarheid aan de samenleving’, ‘gerechtigheid’ en ‘maatschappelijke vrede’ gaan hand in hand met concrete, duidelijk omschreven acties. De ChristenUnie maakt de teksten heel scanbaar met de terugkerende tussenkopjes ‘In het kort’ en ‘Wij kiezen voor’.

Conclusie: de ChristenUnie gebruikt begrijpelijke taal, maar is soms wel wat vlak in de tone of voice. De partij is uitgesproken waar het ethische dilemma’s betreft en zet in op ‘een gezonde balans’: we moeten groeien maar daarin niet doorslaan, we moeten werken maar ook rust nemen, kinderen moeten zich volop ontplooien maar moeten geen stress ervaren.

SP – Pak de macht

De SP heeft de standpunten verdeeld over dertien thema’s, waarbij ‘Zorg, welzijn en sport’ als eerst aan bod komt. Elk standpunt wordt geïntroduceerd met een kreet, die steeds gebiedend is opgeschreven (bijvoorbeeld “Voer een belasting in op flitskapitaal”). De SP heeft niet veel woorden nodig om de standpunten toe te lichten en gebruikt begrijpelijke, strijdlustige taal. De korte zinnen worden vaak ingestoken op wat de partij niet (meer) wil: “We voorkomen dat er meer macht naar zorgverzekeraars gaat” en “We voorkomen de sluiting van spoedeisende hulpposten”.

Het valt op dat de teksten niet in de toekomende tijd zijn geschreven, maar in de tegenwoordige tijd. Alsof ze de plannen al aan het uitvoeren zijn. Zoals: “De kinderbijslag vervalt voor gezinnen met de hoogste inkomens” en “Ziekenhuizen beperken zich tot medische zorg.” Een verdedigbare keuze van de tekstschrijver, want dat geeft de teksten een lekkere flow. De SP is niet vies van sensatiebeluste kreten: “De school is geen toetsfabriek”, “De zorg is geen markt” en “We gaan criminelen plukken”. Ik vind het – los van de inhoud – om van te smullen. Je ziet de partijleden bijna op de barricade staan, met de vuist omhoog.

Conclusie: de woorden die de SP uitkiest om een punt te maken zijn eenvoudig, begrijpelijk en weinig genuanceerd. Door de ferme oneliners – die op protestborden niet zouden misstaan – komt het wat schreeuwerig en populistisch over. De partij zet vol in op lokale macht, een nationaal zorgfonds en AOW op 65 jaar.

En nu?

Tekst is een enorm sterk middel voor het overbrengen van sfeer. Ik vind het daarom niet alleen interessant om te lezen hoe politieke partijen hun standpunten formuleren, maar ook heel relevant. Natuurlijk, politieke plannen moeten inhoudelijk bij je passen, maar die plannen komen voort uit een visie. Uit een beeld dat partijen hebben bij de wereld van nu en van de toekomst. En de manier waarop zij dat beeld omschrijven, is weloverwogen en daardoor ook veelzeggend.

Ik vond het leuk om de websites van politieke partijen te bekijken op een manier waarop ik ook naar websites van onze klanten kijk. Past de taal bij het beeld dat ik bij de organisatie heb? Is het duidelijk en begrijpelijk? Is het aansprekend voor de doelgroep? Het taalonderzoek heeft mij in ieder geval geholpen om mijn keuze te maken.