Storytelling: wat leren we van de podcast Serial?

In oktober 2014 ging het eerste seizoen van Serial van start, momenteel loopt seizoen twee. Serial is een podcast – een radioprogramma dat je kunt beluisteren als het jou uitkomt – gebaseerd op een uitzonderlijk staaltje onderzoeksjournalistiek en storytelling. Wij waren meteen verslaafd. Want Serial brengt een compleet andere wereld onwaarschijnlijk dichtbij.

We zijn al lange tijd fan van het fenomeen podcast, zoals deze vooruitziende blik van Gertjan uit 2004(!) laat zien. En we zijn in goed gezelschap van bijvoorbeeld Micha Wertheim die hier en eerder hier de vloer aanveegde met ‘ouderwetse radio’. Niet omdat hij niet van radio houdt maar juist omdat hij zo van radio houdt. Hij maakt nu zelf een populaire Nederlandstalige podcast samen met Pauline Cornelissen: Echt Gebeurd.

Voor wie nog nooit een podcast heeft beluisterd, hoop ik dat dit blog kan aanzetten tot een soort blind date. Met je smartphone is een eerste afspraakje dichterbij dan je denkt. Download de gratis app voor iPhone of bijvoorbeeld Player FM voor Android en je bent er helemaal klaar voor! Je vindt er talloze podcasts die je kunt beluisteren.

Verhalenverteller

Terug naar Serial. Want dit blog gaat niet over podcasts, het gaat over de manier waarop Sarah Koenig het verhaal vertelt.

Koenig is de producent en presentator van Serial: “One story told week by week”, zoals zij het aankondigt. Het eerste seizoen draait om het waargebeurde verhaal achter de moord op Hae Min Lee, een achttienjarige student in Baltimore. Haar ex-vriendje, Adnan Masud Syed werd hiervoor gearresteerd, schuldig bevonden en kreeg een levenslange gevangenisstraf. Hij heeft altijd ontkend.

Sarah Koenig worstelde zich door duizenden documenten, luisterde naar getuigenverklaringen, politieverhoren en praatte met iedereen die ze kon vinden en zich iets herinnerde over de zaak. In de bloedstollende afleveringen word je als luisteraar meegezogen in een ongekende journalistieke diepgang. Koenig ontrafelt een verhaal dat veel complexer is dan hetgeen waarop de jury een mening heeft moeten vormen en waarop ook de publieke opinie was gebaseerd.

Het gaat om de inhoud

Wij zaten destijds aan deze podcast gekluisterd. En met seizoen twee, dat nu in volle gang is, is dat niet anders. Wat Serial nou zo goed maakt? Dat zit ‘m voor een deel in de inhoud. Dankzij een enorme vasthoudendheid, de journalistieke drive en de geïnvesteerde tijd biedt dit verhaal zó een gedetailleerd beeld dat je er zelf op den duur middenin staat. En toch is het méér dan dat. Een gortdroge opsomming van deze details maakt nog geen lekker verhaal.

Het gaat niet om de inhoud

Wat Serial zo bijzonder maakt, is dat het je een heel levendige inkijk geeft in een andere wereld. Je vormt je een beeld van Adnan en de buurt in Baltimore waar hij woonde. Je leert zijn oude vrienden kennen, zijn advocaat, de politieagenten. Je herkent hun stemmen uit de interviews en telefoongesprekken die Koenig met ze voert. Je creëert een plaatje in je hoofd van hoe ze eruit zien, van de straten, de school, het park. En op een gegeven moment ben je een beetje daar. Terwijl je zelf door je eigen stad fietst, in de auto zit of de vaatwasser inruimt, ben je een klein beetje in Baltimore. Los van Adnan’s zaak, maak je op een unieke manier kennis met mensen in hun (straat)cultuur. Het knappe van Serial is hoe je je als luisteraar zo betrokken voelt.

Het gaat om het vertellen

In het eerste seizoen is het de betrokkenheid bij de twijfel over Adnan’s onschuld. In het tweede seizoen neemt Sarah Koenig ons mee in het verhaal over Bowe Bergdahl. Een Amerikaanse militair in Afghanistan besluit om zijn post te verlaten en valt in handen van de Taliban. Na vijf gevangenschap keert hij in mei 2014 terug naar V.S. dankzij een militaire reddingsoperatie. Sommigen noemen Bergdahl een deserteur, hijzelf noemt zich een klokkenluider. De podcasts over zijn motieven, zijn gevangenschap en ontsnappingspogingen zijn fascinerend. En ook dit keer is het niet alleen de intensieve onderzoeksjournalistiek die het verhaal spannend maakt. Het is ook de inkijk die je krijgt in de militaire situatie in Afghanistan. Hoe kijken militairen daar zelf naar? Het gat tussen de verwachtingen (“schieten op terroristen”) en de praktijk (“bloemen brengen naar hun schoonmoeders”) blijkt gigantisch.

Sarah Koenig laat met Serial mooi zien dat een goed verhaal leunt op twee pijlers: de inhoud en het vertellen. Het detailniveau van je informatie bepaalt hoever je kunt inzoomen. Maar minstens zo belangrijk is je invalshoek. Wie laat je aan het woord? Met welke toon vertel je je verhaal? En welke informatie hou je bewust nog even achter?

Een lesje storytelling

Storytelling is hot. En dat is mooi want het vertellen van verhalen is ons vak! Wat kunnen we leren van het succes van Serial? Welke storytelling-principes hebben Sarah Koenig en haar collega’s toegepast?

Geef gedetailleerde informatie maar geef niet te veel verschillende details
Details maken je verhaal smeuïg en je moet je lezer – of in dit geval luisteraar – mee zien te krijgen in een complex geheel dat je alleen kunt begrijpen met voldoende informatie. De kunst is om ook weer niet te veel details te geven waardoor je lezer overspoeld raakt en afhaakt.

Zorg voor een verrassende wending
Een van de redenen dat Serial spannend blijft, is omdat je zo nu en dan denkt dat je het doorhebt waarna al snel blijkt dat het compleet anders zit. Je lezer op het verkeerde been zetten, is een perfecte manier om hem wakker te schudden en de aandacht weer te veroveren.

Durf te blijven vragen: waarom?
Typerend voor een goed verhaal is dat je als luisteraar alleen maar kunt denken: “ja maar, waarom dan?” Door als verteller die vraag aan jezelf te blijven stellen, kom je als het ware vanzelf tegemoet aan de verwachting van je publiek.

Beluister Serial via een app op je smartphone of via https://serialpodcast.org